قانون مالیات های مستقیم

قانون مالیات‌های مستقیم که در تیر ماه 1394 مصوب شد دارای 282 ماده است. اگر شما هم مایل هستید با موضوعات و مسائلی که این 282 ماده به آن پرداخته است بیشتر آشنا شوید مخاطب این نوشتار هستید.

قانون مالیات‌های مستقیم چیست

قانون مالیات‌های مستقیم در ایران در تاریخ 1345/12/12 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. این قانون دارای 318 ماده بود.

پس از این قانون بارها و بارها مورد تجدید نظر قرار گرفت ولی هم چنان به عنوان قانون مالیات‌های مستقیم در نظام مالیاتی ایران به حیات خود ادامه می‌دهد. آخرین اصلاحیه این قانون در 1394/04/31 انجام شد که برای سال 1395 اجرایی شد که 282 ماده آن قابلیت اجرایی شدن داشت.

با 5 باب قانون مالیات‌های مستقیم آشنا شوید

همان‌طور که گفته شد قانون مالیات مستقیم با 282 ماده دارای 5 باب است.

1. باب اول قانون مالیات مستقیم به اشخاص مشمول مالیات با ماده 1 و 2 می‌پردازد.
2. باب دوم قانون مالیات مستقیم درباره مالیات بر دارایی است. که 4 فصل به آن اختصاص یافته است. قانون مالیات مستقیم از ماده 3 تا 51 در این باره است.
3. باب سوم مالیات بر درآمد است که 8 فصل دارد، این فصل‌ها با ماده‌های قانونی 52 آل 131 است.
4. باب چهارم مالیات مستقیم درباره مالیات در مقررات مختلف با 9 فصل است که از ماده 132 تا 218 به طور مستقیم به این موضوعات پرداخته است.
5. باب پنجم قانون مالیات مستقیم درباره سازمان تشخیص و مراجع مالیاتی است که دارای 6 فصل است ماده قانونی 219 تا 282 به این موضوعات اختصاص دارد.

باب اول قانون مالیات مستقیم، اشخاص مشمول پرداخت مالیات

ماده 1 این قانون اشخاص مشمول پرداخت مالیات را به 5 دسته تقسیم می‌کند:

1. اشخاص حقیقی و حقوقی باید برای اموال خود که در ایران ساکن هستند.
2. اشخاص حقیقی مقیم ایران باید برای هر گونه درآمدی که در ایران یا خارج از ایران به دست می‌آورند مالیات بپردازند.
3. اشخاص حقیقی ایرانی مقیم خارج از کشور باید برای هر گونه درآمدی که در ایران دارند مالیات بپردازند.
4. اشخاص حقوقی ایرانی موظف به پرداخت مالیات برای هر گونه درآمدی که در ایران یا خارج از آن به دست می‌آورند.
5. هر شخص حقوقی و حقیقی غیر ایرانی باید برای هر گونه درآمدی که در ایران به دست می‌آورد و درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود به دیگران باید مالیات بپردازد.

ماده 2 باب اول قانون مالیات مستقیم

ماده 2 قانون مالیات مستقیم اشخاص حقیقی و حقوقی که مشمول پرداخت مالیات نیستند را مشخص کرده است:

1. وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی
2. دستگاه‌هایی که دولت بودجه آن‌ها را تأمین می‌کند.
3. شهرداری‌ها
4. بنیادها و نهادهای اسلامی که مجوز معافیت از سوی امام خمینی و مقام معظم رهبری دارند.

باب دوم، قانون مالیات مستقیم

3 فصل اول باب دوم قانون مالیات مستقیم به مالیات سالانه املاک، مالیات مستغلات مسکونی خالی و مالیات بر اراضی بایر پرداخته است. فصل چهارم مربوط به مالیات بر ارث است.

باب دوم، قانون مالیات مستقیم در فصل چهارم

مطابق ماده 17 قوانین ارث اموال و دارایی‌های هر شخص پس از فوت مشمول مالیات بر ارث می‌شود. در این ماده قانونی نرخ سهم الشرکه و نسبت سهام افراد حق الامتیاز و سایر اموال حقوقی وسایل نقلیه موتوری زمینی دریایی و هوایی سپرده‌های بانکی اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار متوفی نرخ مالیات مشخصی وضع شده است.

ماده 18 این قانون طبقه وراث را مشخص می‌کند:

1. مطابق این ماده وراث طبقه اول شامل پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد، اولاد و اولاد
2. وراث طبقه دوم، اجداد، برادر، خواهر و اولاد آن‌ها
3. طبقه سوم وراث شامل عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آن‌ها

• ماده 21 قانون مالیات مستقیم به اموالی می‌پردازد که جزو ماترک متوفی است.
• ماده 24 لیست اموال متوفی را مشخص می‌کند که از پرداخت مالیات معافیت دارند.
• طبق ماده 26 به وراث اجازه داده‌شده که هزینه‌های دفن و کفن را در حدود عرف و عادت و واجبات مالی در حدود شرعی و قانونی معاف از مالیات اعلام کرده است.

باب دوم، قانون مالیات مستقیم در فصل پنجم حق تمبر

مطابق ماده 44 قانون مالیات مستقیم هر برگ چک که از سوی بانک چاپ می‌شود هنگام چاپ مبلغ 200 ریال بابت آن دریافت می‌شود.

ماده 45 قانون مالیات مستقیم برای اوراقی مانند برات و سفته و نظایر آن معادل نیم در هزار حق تمبر دریافت می‌شود.

باب سوم، فصل اول قانون مالیات

فصل اول باب سوم قانون مالیات مستقیم به مالیات بر درآمد ملاک پرداخته است. از ماده 52 تا 80 به طور مفصل مربوط به قوانین ملک و املاک است.

• در ماده 52 قانون مالیات بر درآمد املاک اعلام شده که درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی که در صورت واگذاری حقوق خود نسبت به املاک ایران پس از کسر معافیت‌ها مشمول پرداخت مالیات است.
• ماده 53 می‌گوید درآمد مشمول مالیات املاک اجاره داده شده شامل: کل مال‌الاجاره نقدی و غیر نقدی پس از کسر 25 درصد هزینه و استهلاکات و تعهدات مالک نسبت به مورد اجاره
• در ماده 54 از درآمد اجاره براساس قرارداد رسمی یا عادی صحبت شده که مبنای تشخیص مالیات است.
• در ماده 64 تعیین ارزش معاملاتی ملک را بر عهده کمیسیون تقویم املاک گذاشته است.
• ماده 65 به نقل و انتقال املاک و واحدهای مسکونی پرداخته است.

-باب سوم، فصل دوم مالیات بر درآمد کشاورزی

ماده 81 این باب به مالیات بر درآمد کشاورزی پرداخته است فعالیت‌هایی مانند دام‌پروری دامداری پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور صیادی نوغان داری احیای مراتع و جنگل‌ها باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات معاف از پرداخت مالیات است.

-باب سوم، فصل سوم مالیات بردرآمد حقوق

در این فصل از ماده 82 تا 92 است به مالیات بر درآمد حقوق پرداخته است.

• ماده 82 می‌گوید درآمد هر شخص حقیقی که برای شخص حقیقی یا حقوقی دیگری کار می‌کند و در برابر کار انجام شده حقوق دریافت می‌کند مشمول پرداخت مالیات است.
• در ماده 83 درآمد مشمول مالیات را شامل حقوق و مزایای مربوطه اعم از مستمر یا غیر مستمر قبل از کسورات و پس از کسر معافیت‌های مقرر اعلام کرده است.
• مطابق ماده 84 هر ساله در قانون بودجه سنواتی میزان معافیت مالیات بر درآمد سالانه مشخص می‌شود.
• در ماده 90 اعلام شده اگر پرداخت کنندگان حقوق مالیات بر درآمد آن را نپردازند یا به میزانی کمتر از مالیات وضع شده بپردازند اداره امور مالیاتی باید مالیات تعلق گرفته را به اضافه جرائم در نظر گرفته شده را با برگ تشخیص مالیاتی به مؤدی اعلام کند.
• ماده 92 پنجاه درصد مالیات حقوق از کارکنانی که در مناطق کمتر توسعه‌یافته مشغول به کار هستند طبق فهرست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی بخشوده است.

-باب سوم، فصل چهارم مالیات بر درآمد مشاغل

فصل چهارم به مالیات بر درآمد مشاغل پرداخته است این فصل از ماده 93 تا 104 است.

در ماده 93 گفته شده که درآمد شخص حقیقی که در ایران به دست آمده پس از کسر معافیت مشمول مالیات بر درآمد مشاغل خواهد بود.

ماده 100 قانون مالیات مستقیم مؤدیان را موظف می‌کند که در هر سال مالیاتی اظهارنامه مالیاتی مربوط به کسب و کار خود را تهیه کرده و به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. تاریخ پرداخت مالیات اشخاصی که اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی ارسال کرده‌اند 31 خرداد ماه سال بعد است. یعنی اگر شما اظهارنامه مالیاتی خود را برای سال 1401 به سازمان امور مالیاتی ارائه دهید تا پایان سال 1401 برای ارسال اظهارنامه فرصت دارید و برای پرداخت مالیات نیز تا پایان خرداد ماه 1402 زمان دارید.

-باب سوم، فصل پنجم مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

این فصل از ماده 105 تا 118 است. در ماده 105 جمع درآمد شرکت‌ها و درآمد ناشی از فعالیت انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که در داخل یا خارج ایران به دست می‌آید پس از کسر زیان حاصل از منابع غیر معاف و معافیت‌های مقرر مشمولی مالیاتی با نرخ 25 درصد است.

مطابق ماده 110 قانون مالیات مستقیم اشخاص حقیقی و حقوقی موظف هستند اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زیان خود را براساس دفاتر و اسناد و مدارک تهیه کرده و تا 4 ماه پس از پایان سال مالی به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. علاوه بر اظهارنامه مالیاتی باید فرست هویت شرکا و سهامداران برحسب میزان مشارکتشان و تعداد سهام آن‌ها با نشانی هر کدام با اظهارنامه همراه کنند.

پس از ارائه اولین فهرست شامل موارد بالا در سال‌های دیگر نیازی به ارائه تمام موارد گفته شده نیست و تنها باید فهرست تغییرات ایجاد شده را به سازمان امور مالیاتی اعلام کند.

اشخاص حقوقی خارجی و مؤسساتی که مقیم خارج از ایران هستند و در ایران هیچ اقامتگاه یا نماینده‌ای ندارند، برای ارائه اظهارنامه باید آن را به سازمان امور مالیاتی شهر تهران تحویل دهند. لازم است بدانید کارخانه داران و اشخاص حقوقی در دوران معافیت نیز موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی هستند.

-باب سوم، فصل ششم مالیات بر درآمد اتفاقی

ماده 119 تا 128 به مالیات بر درآمد اتفاقی پرداخته است.

ماده 119 می‌گوید: درآمد نقدی یا غیر نقدی اشخاص حقیقی و حقوقی که به صورت بلاعوض یا به وسیله معامله محاباتی یا جایزه یا هر عنوان دیگری به دست آمده مشمول مالیات اتفاقی خواهد بود.

-باب سوم، فصل هفتم مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف

قوانین این فصل در ماده شماره 129 تا 131 آمده است.

در ماده 131 نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به استناد موارد این قانون به نرخ زیر است:

1. درآمد شخص حقیقی تا 500 میلیون ریال مشمول مالیاتی به نرخ 15 درصد خواهد بود
2. نسبت مازاد 500 میلیون تا یک میلیارد ریال مشمول مالیات با نرخ 2 درصد است
3. نسبت مازاد یک میلیارد ریال درآمد مشمول مالیاتی با نرخ 25 درصد خواهد بود.

باب چهارم مقررات مختلفه مربوط به مالیات

این فصل از قانون مالیات‌های مستقیم درباره معافیت‌ها است که از ماده 132 تا 146 قانون مالیات مستقیم به آن پرداخته است.

در این فصل مراکزی که از پرداخت مالیات معاف هستند مالیات با نرخ صفر در مناطق کمتر توسعه یافته و فهرست این مناطق اعلام شده است.

-باب چهارم، فصل دوم هزینه‌های قابل قبول و استهلاکات

• ماده 147 تا 151 قانون مالیات مستقیم به هزینه‌های قابل قبول و استهلاکات پرداخته است.
• در ماده 147 هزینه‌های قابل قبول تشخیص درآمد مشمول مالیات ذکر شده است.

-باب چهارم، فصل سوم قرائن و ضرایب مالیاتی

ماده 152 تا 154 است که حذف شده است.

-باب چهارم، فصل چهارم مقررات عمومی قانون مالیات‌های مستقیم

ماده 155 تا 176 به موضوع مقررات عمومی پرداخته است.

منظور از مقررات عمومی شرح مسائلی مانند سال مالیاتی، زمان لازم برای پرداخت اظهارنامه مالیاتی، برگ تشخیص مالیات و غیره است.

-باب چهارم، فصل پنجم وظایف مؤدیان

در فصل گنجم که از ماده 177 تا 181 است وظایف مؤدیان برای پرداخت مالیات را ذکر کرده است موعد مقرر پرداخت مالیات، زمان لازم برای ارائه اظهارنامه مالیاتی، کنترل دفاتر اسناد و مدارک توسط مؤدیان و غیره ذکر شده است.

-باب چهارم، فصل ششم وظایف اشخاص ثالث

ماده 182 تا 188 به وظایف اشخاص ثالث پرداخته است. منشور از اشخاص ثالث شخصی غیر از مؤدی مالیاتی است که از سوی اقدام به انجام تکالیف مالیاتی می‌کند.

-باب چهارم، فصل هفتم تشویقات و جرائم مالیاتی

ماده 189 تا 202 به تشویقات و جرائم مالیاتی پرداخته است.

-باب چهارم، فصل هشتم ابلاغ

ماده 203 تا 209 مربوط به چگونگی ابلاغ اوراق مالیاتی به شخص مؤدی است.

باب چهارم، فصل نهم وصول مالیات

ماده 210 تا 218 قانون مالیات مستقیم درباره شیوه وصول مالیات است.

باب پنجم، سازمان تشخیص و مراجع مالیاتی در قانون مالیات‌های مستقیم

باب پنجم قانون مالیات مستقیم مربوط به سازمان تشخیص و مراجع مالیاتی است.

-باب پنجم، فصل اول مراجع تشخیص مالیات و وظایف و اختیارات آن‌ها

ماده 219 تا 235 قانون مالیات مستقیم به معرفی مراجع تشخیص مالیاتی پرداخته است.

-باب پنجم، فصل دوم ترتیب رسیدگی

ماده 236 تا 243 به چگونگی و ترتیب رسیدگی به مالیات پرداخته است.

-باب پنجم، فصل سوم مرجع رسیدگی به حل اختلافات مالیاتی

ماده 244 تا 251 مراجع رسیدگی به حل اختلافات مالیاتی را معرفی کرده است.

-باب پنجم، فصل چهارم شورای عالی مالیاتی و وظایف و اختیارات آن‌ها

ماده 252 تا 260 به اختیارات شورای عالی مالیاتی اصلی آن دوره عضویت وظایف و اختیارات و غیره پرداخته است.

-باب پنجم، فصل پنجم، هیئت عالی انتظامی مالیاتی و وظایف و اختیارات

در این فصل دو ماده 261 و 262 بوده که حذف شده است.

-باب پنجم، فصل ششم دادستانی انتظامی مالیاتی وظایف و اختیاران آن

ماده 263 تا 282 قانون مالیات مستقیم درباره ترکیب دادستانی انتظامی مالیاتی، وظایف چگونگی رسیدگی و تحقیق و غیره است.