مالیات مبلغی است که برای تامین هزینه های عمومی جامعه از سوی افراد ساکن در کشور پرداخت می شود. مالیات نوعی پرداخت الزامی و بلاعوض است که به صاحبان کسب و کار و صاحبان فعالیت های اقتصادی تعلق می گیرد. چرخه پرداخت مالیات به این صورت است که دولت با دریافت مالیات از مردم بستر مناسب برای انجام کار و فعالیت را برای آنها فراهم می کند.
در مقابل هم مردم بخشی از دارایی و درآمد حاصل از فعالیت های اقتصادی خود را به عنوان مالیات و به منظور تامین مخارج رفاه اجتماعی، بهبود فضای کسب و کار و انجام پروژه های ملی به دولت تقدیم می کنند.
مالیات در ایران نیز مانند سایر کشورها انواع مختلفی دارد که متناسب با کسب و کارهایی است که در هر کشوری رواج دارد. دریافت مالیات و مصرف آن نیز در کشورهای مختلف تابع قوانین خاصی است که با سیاست های پولی و مالی هر کشور تناسب دارد.
همه اشخاص حقیقی و حقوقی که در ایران مشغول کسب و کار و فعالیت اقتصادی و دارای ملک و املاک هستند موظف به پرداخت مالیات هستند.
اشخاص حقیقی یا حقوقی غیر ایرانی نیز که در ایران فعالیت اقتصادی دارند نیز باید به دولت مالیات پرداخت کنند.
اشخاص حقوقی ایرانی نیز برای کسب و کارهایی که در ایران یا خارج از ایران دارند نیز موظف به پرداخت مالیات هستند.
اگر اشخاص حقیقی یا حقوقی مقیم ایران نباشند ولی فعالیت اقتصادی در ایران داشته باشند نیز باید مالیات کسب و کاری که در ایران دارند را به دولت ایران بپردازند.
منابع تامین مالیات در ایران دو دسته هستند. به عبارت بهتر پرداخت مالیات در ایران به دو صورت انجام پذیر است:
مالیات مستقیم.
مالیات غیر مستقیم.
انواع مالیات مستقیم در ایران:
مالیات های مستقیم همان طور که از نامش پیدا است به صورت مستقیم و بلاواسطه از دارایی اشخاص حقیقی و حقوقی دریافت می شود. این گروه از مالیات ها در ایران به دو دسته تقسیم می شوند؛ مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی.
مالیات بر دارایی:
مالیات بر دارایی؛ همان ثروت و دارایی است که مودیان صاحب آن هستند. به عبارت دیگر دارایی همان اشیا، املاک و اموال اشخاص حقیقی یا حقوقی است که اجازه تصرف مالکانه در ان را دارند و صاحبان آنها باید مالیات دارایی خود را به دولت پرداخت کنند. مالیات بر دارایی نیز به دو دسته تقسیم می شود.
مالیات بر ارث:
مالیات بر ارث مهم ترین نوع مالیات بر دارایی است و همان طور که از نامش پیدا است مالیاتی است که مشمول اموال و دارایی های فرد متوفی می شود و بازماندگان تازمانی که این مالیات را پرداخت نکنند حق دخالت و تصرف در اموال باقی مانده از متوفی را ندارند. این مالیات از دارایی های در حال انتقال شخص متوفی به بازماندگان دریافت می شود. میزان این مالیات بر اساس ماده 17 قانون مالیات مستقیم تعیین شده که نسبت به دارایی های مختلف شخص متوفی و نسبت خانوادگی بازماندگان متفاوت است.
این نوع مالیات شبیه حق تمبری است که بر روی چک های بانکی چاپ می شود و نوعی از مالیات های مستقیم است که از طریق الصاق تمبر و باطل کردن ان بر روی اسناد و مدارک از مودی گرفته می شود.
مالیات بر درآمد:
مالیات بر درآمدی مبلغی است که فرد یا موسسه کسب کرده و ربطی به میزان دارایی و ثروت او ندارد. این مالیات چون بر اساس درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی تعیین می شود، انواع بسیار متفاوتی دارد. یکی از تفاوت های مالیات بر درآمد با مالیات بر دارایی شیوه دریافت و محاسبه آن است. دو صورت دریافت مالیات بر درآمد به این شکل است که گاهی برای هر یک از درآمدهای فرد یا موسسه مالیات جداگانه دریافت می شود مانند مالیات بر حقوق و نیز مالیات بر درآمد املاک و گاهی نیز ممکن است یک مالیات از مجموع درآمدهای شخص یا موسسه دریافت شود. در این حالت که مبنای محاسبه آن سال مالی است، مودی موظف است در پایان سال مالی درآمدهای خود را محاسبه کرده و نسبت به پرداخت مالیات آن اقدام نماید.
مالیات بر درآمد بر اساس نوع و شیوه دریافت مالیات انواع متفاوتی دارد که به آن می پردازیم:
مالیات بر درآمد کشاورزی: هر چند این نوع مالیات در قانون مالیات ها تعریف شده است ولی در حال حاضر کلیه فعالیت های کشاورزی در ایران اعم از دامپروری، دامداری، پرورش زنبور، صیادی، ماهیگری و غیره از پرداخت مالیات معاف هستند.
مالیات بر درآمد حقوق: هر زمانی که شخص با انجام تکالیف و وظایف محوله کاری برای دیگران انجام دهد و دستمزد دریافت کند یا به عبارت دیگر حقوق و درآمد داشته باشد، مشمول مالیات بر درآمد حقوق می شود. این مالیات تامین کننده بخش مهمی از درآمدهای دولت است و عموماً وظیفه پرداخت ان به عهده کارفرمایان است به این معنا که کارفرمایان قبل از پرداخت حقوق باید مالیات آن را محاسبه و از حقوق کم کنند تا بتوانند آن را به حساب خزانه دولت واریز نمایند.
مالیات بر درآمد مشاغل: میزان و معیار برای محاسبه این نوع مالیات، درآمد اشخاص حقیقی است که در مشاغل تجاری، خدماتی و پزشکی مشغول به انجام کار و فعالیت هستند. نحوه محاسبه این مالیات به صورت خوداظهاری و محاسبه توسط خود مودی است. در صورتی که شخص اقدام به ارائه اطلاعات غلط و نادرست کند مبنای محاسبه مالیات از خود اظهاری به محاسبه توسط اداره امور مالیاتی تغییر کرده و شخص علاوه بر پرداخت مالیات محکوم به پرداخت جریمه نیز می شود.
مالیات بر درآمد اتفاقی: همان طور که از نام این نوع مالیات بر می آید به صورت تصادفی و اتفاقی است و همیشگی نیست. درآمدهای اتفاقی مانند جایزه معاملات بلاعوض مانند بخشش و هبه زمین به دیگری و غیره است که مستمر و تکرار شونده نیست. نحوه پرداخت و محاسبه این مالیات نیز بستگی به نوع درآمد حاصله دارد و برای امور مختلف متفاوت است.
مالیات بر درآمد املاک: این مالیات همان طور که از نامش پیدا است اختصاص به املاک و امور مربوط به ملک از جمله اجاره و نقل و انتقال آن دارد. مطابق قانون هر ملکی که به اجاره داده می شود پس از کسر 25 درصد از مبلغ کل اجاره، مشمول پرداخت مالیات می شود. البته این قانون درمورد افرادی که تنها درآمدشان از راه اجاره است فرق داشته و تا حد معینی درآمد ناشی از اجاره برای آنها از پرداخت مالیات معاف خواهد بود.
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی: اشخاص حقوقی که تحت عناوینی چون شرکت، موسسه تجاری و انتفاعی مشغول انجام فعالیت برای کسب سود است هستند مشمول پرداخت مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی می شوند.
برای مطالعه مقاله صورتحساب رسمی چیست می توانید از این لینک استفاده نمایید.
مالیات غیر مستقیم
مالیات غیر مستقیم و انواع آن در ایران:
مالیات غیر مستقیم با واسطه و به صورت غیر مستقیم دریافت می شود. به این ترتیب که به جای دریافت مستقیم مالیات از مودیان مالیات را بر قیمت کالا ها و خدمات اضافه کرده و در نهایت خریداران موظف به پرداخت آن هستند.
رویکرد سازمان امور مالیاتی در کشور به سوی دریافت مالیات غیر مستقیم از مودیان مالیاتی است این نوع مالیات که در سال های اخیر گسترش بیشتری داشته در ایران به سه دسته حقوق و عوارض گمرکی، مالیات بر مصرف و مالیات بر ارزش افزوده تقسیم می شود.
حقوق و عوارض گمرکی: این مالیات بر صادرات و واردات تعلق گرفته و به نام تعرفه گمرگی شناخته می شود. حقوق و عوارض گمرکی تابع سیاست های کلان بازرگانی و اقتصادی کشورها است. این مالیات نوعی ابزار برای حمایت تولید داخلی نیز به شمار می رود و از منابع درآمد دولت نیز هست. مبنای محاسبه این مالیات براساس قیمت ارزش کالا، حجم، وزن و غیره است که برای هر کالا به طور خاص محاسبه می شود.
مالیات بر مصرف: مالیات بر مصرف نوعی از مالیات است که مصرف کنندگان در زمان خرید کالا باید پرداخت نمایند. این مالیات رابطه مستقیمی با مصرف دارد و هر چه میزان مصرف کالای هدف بیشتر باشد پرداخت مالیات آن نیز بیشتر است. گفتنی است پرداخت این نوع مالیات به عهده تولید کنندگان و فروشندگان کالاها است ولی در نهایت مصرف کننده است که آن را پرداخت می کند. یکی از انواع این نوع مالیات مالیات بر مشروبات غیرالکلی ماشینی و مالیات بر دخانیات است.
مالیات بر ارزش افزوده: مالیات بر ارزش افزوده از تفاوت بین کالا و خدمات عرضه شده با ارزش کالا و خدمات خریداری شده به دست می آید. مالیات بر ارزش افزوده چندین مرحله دارد و در چرخه تولید، واردات و توزیع از یک شخص به شخص دیگری منتقل می شود و در نهایت توسط مصرف کننده نهایی پرداخت می شود.