مالیات ابزاری و قطعی
یکی از موضوعات مهم و چالش برانگیز که کمتر در ارزیابی واحدهای اقتصادی مورد توجه بوده تفاوت مالیات ابرازی و قطعی است. علت اصلی تفاوت میان این دو نوع مالیات، مبنای محاسبه آنها است. مبنای محاسبه مالیات در ایران، قانون مالیات مستقیم، قانون مالیات بر ارزش افزوده و قوانین بودجه سنواتی و نیز آیین نامه های اجرایی قوانین است. تفاوت مالیات ابرازی با مالیات قطعی موضوعی است که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت.
مالیات ابرازی نوعی سیستم مالیاتی است که مودی یا همان پرداخت کننده مالیات، باید به وسیله اظهارنامه تسلیمی به سازمان امور مالیاتی آن را ابراز کند. اگر مودی ترتیب پرداخت این مالیات را فراهم نکند پرداخت آن از طریق اجرائیات صورت میگیرد.
ابزار چیست:
ابزار نوعی وسیله است که توسط آن کار با ارزشی انجام شده، نگهداری و یا منتقل می شود. ابزار در امور مالیاتی به معنای دارایی یا اقلام قابل معامله است مانند اوراق بهادار، کالا یا مشتقات آن و شاخص و هر مورد دیگری را شامل می شود. از نظر دولت هم ابزار همان متغیر اقتصادی است که توسط سیاست گذاران دولت، برای تغییر و کنترل شاخص های اقتصادی قابل استفاده است.
میزان و نوع مالیاتی که به اشخاص حقیقی یا حقوقی تعلق میگیرد به وسیله برگ تشخیص مالیاتی به مودی اعلام می شود. تا زمانی که مالیات تعیین شده از سوی سازمان امور مالیاتی برای شخص پرداخت کننده قطعی نشده باشد، سازمان امورمالیاتی نمیتواند اقدامات اجرایی را برای وصول مالیات انجام دهد.
مطابق ماده 237 قانون مالیات مستقیم، مالیات دهنده حق دارد از دلایل سازمان امورمالیاتی برای تعیین میزان مالیات تعلق گرفته به درآمدش آگاه باشد، حتی مودی حق دارد ماخذ تشخیص مالیات، چگونگی محاسبه آن، روش و مستندات برای محاسبه مالیات تعلق گرفته بر درآمدش را بداند. حتی مودی حق دارد مشخصات و سمت ممیز مالیاتی که مالیات را برایش مشخص کرده را نیز بداند.
همه این حقوق برای این است اگر مودی مالیات تعیین شده را نپذیرد، بتواند مانع قطعی شدن آن شود. مالیات دهنده حق دارد اعتراض خود را نسبت به میزان مالیات، چگونگی محاسبه آن، مستندات و شواهدی که مبنای محاسبه مالیات بوده اعلام نماید و مانع از قطعی شدن مالیات تعلق گرفته شود.
زمانی که مودی مالیاتی به برگ تشخیص مالیات که از سوی سازمان امور مالیاتی برایش صادر شده اعتراضی نداشته باشد و یا با مسئول مربوطه برای تعیین درآمد و مالیات تعلق گرفته به توافق برسد و یا مراحل قانونی مانند رفتن به مراجع حل اختلاف را از سر گذرانده باشد مالیات تعلق گرفته به مودی مالیات قطعی خواهد بود.
در ماده 94 قانون مالیات مستقیم آمده است که درآمد مشمول مالیات مودیان عبارت است از کل فروش کالا و خدمات به علاوه سایر درآمدهای آنها که مشمول مالیات می شود. البته این درآمدها را باید پس از کسر هزینه های قابل قبول و استهلاک های مربوطه محاسبه کرد. به عبارت دیگر درامدی که مشمول مالیات می شود درآمدی است که از کل فروش کالا و خدمات منهای هزینه ها و استهلاک به دست می آید. این درآمد همان سود یا زیان خالص در حسابداری است.
اشخاصی که مشمول مالیات هستند به ازای هر 10 درصد افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آنها، یک واحدِ درصد و نهایتاً تا پنج واحدِ درصد از نرخ مذکور کم می شود. شرط برخورداری از این تخفیفیات تسویه بدهی مالیاتی قبل و ارائه اظهارنامه سال جاری در زمان مقرر است.
برخی از اقتصاد دانان معتقدند که این دو مفهوم یکسان است و «مالیات ابرازی و مشمول مالیات» و «درامد مشمول مالیات ابرازی» هر دو به معنای سود ویژه حسابداری یا همان کل فروش و خدمات منهای هزینه ها است.
به اعتقاد برخی اقتصاد دانان «درآمد ابرازی مشمول مالیات» یعنی کل فروش و خدمات منهای درآمدهای معاف از مالیات و «درآمد مشمول مالیات ابرازی» همان سود ویژه حسابداری است.
اما آنچه در تبصره 6 ماده 107 آمده است درآمد مشمول مالیات ابرازی را برای شرکت های تعاونی با تخفیف 25 درصدی اعمال کرده است. اما در تبصره 7 آمده است اگر درآمد ابرازی مشمول مالیات نسبت به سال گذشته 10 درصد افزایش داشته است یک درصد از نرخ مالیات آنها کاسته می شود. به عبارت بهتر «درامد مشمول مالیات» یا همان سود ویژه مشمول تخفیف 1 درصدی می شود.
بنابر متن این دو تبصره از قانون متوجه می شویم که در مفهوم درامد ابرازی مشمول مالیات با درامد مشمول مالیات ابرازی با هم فرق دارند.
مطابق آیین نامه دادرسی مالیاتی هر زمانی که مودی مالیاتی برگ تشخیص مالیاتی را دریافت کند و در زمان مقرر اعتراضی به آن نداشته باشد مالیات تعلق گرفته برای وی قطعی شده و دیگر قابل اعتراض نیست. زمان طلایی برای اعتراض به برگ تشخیص 30 روز است و زمان اعتراض به رای هیات بدوی 20 روز بعد از پایان مهلت 3 ماهه ای است که در دیوان عدالت اداری مشخص می شود.
اگر مالیات دهنده در زمان مقرر به برگ تشخیص مالیات اعتراضی نکند و ان را بپذیرد مالیات قطعی خواهد شد.
مطابق ماده 210 قانون مالیات مستقیم زمانی که مودی، مالیات قطعی شده خود را تا 10 روز بعد از ابلاغ برگ قطعی پرداخت نکند، اداره امورمالیاتی توسط برگه ای به نام برگ اجرایی به مودی اعلام میکند که ظرف یک ماه پس از تاریخ ابلاغ، باید بدهی های خود را پرداخت کرده یا ترتیب پرداخت آن را فراهم کند. در واقع مالیاتی که توسط مودی ابراز شده، زمانی تبدیل به مالیات قطعی می شود که از سوی مودی پذیرفته شده و قابل وصول باشد.
پس از پذیرفتن مالیات تعلق گرفته از سوی مودی، مالیات دهنده موظف به پرداخت مالیات است و تاخیر در پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی اجازه اعمال قانون را می دهد که بتواند مودی را به خاطر عدم پرداخت با تاخیر در پرداخت مالیات مشمول جریمه کند.
به محض قطعی شدن مالیات، سازمان امور مالیاتی می تواند اقدامات اجرایی را برای وصول مالیات آغاز کند. تنها زمانی که مالیات قطعی باشد اعمال قانون و محدودیت های قانونی علیه مودیان ومدیران موسسه قابلیت اجرایی شده دارد.
موسسه مالیات ها شما را به خواندن مقاله اصطلاحات پرکاربرد مالیاتی دعوت می نماید.