مالیات تبعیضی چیست
از آنجا که دریافت مالیات از مهمترین ابزارهای دولت، برای کسب درآمد و تامین بودجه است؛ دریافت مالیات ابزاری برای برقراری عدالت و کاهش فاصله طبقاتی در جامعه هم محسوب می شود. هدف دولت از دریافت مالیات، تحقق عدالت اجتماعی، توزیع عادلانه ثروت در جامعه و کاهش فاصله طبقاتی است.
تمام این اهداف در صورتی تحقق پیدا میکند که دریافت مالیات در جامعه عادلانه و بدون تبعیض باشد تا توسعه پایدار را به دنبال بیاورد. در هر جامعه استانداردهای مشخصی برای دریافت مالیات از طبقات مختلف وجود دارد. در ایران هم نظام مالیاتی مدونی برای وضع مالیات برای افراد حقیقی و حقوقی جامعه وجود دارد. آنچه در این مقاله به آن میپردازیم تبعیض در نظام مالیاتی ایران و سایر کشورها است.
مالیات تبعیض آمیز یا تبعیض مالیاتی می تواند به معنای دریافت مالیات بیشتر از یک گروه که فعالیت مشابهی با سایرین دارد باشد. وضع مالیات و تکالیف سنگین بر گروه خاصی از مودیان نیز می تواند جزو مصادیق تبعیض مالیاتی باشد.
نظام مالیاتی ایران چون همواره بر نفت تکیه داشته، نظام بیماری است که کارایی لازم را نداشته و عادلانه هم نیست و همواره دولت را با کسری بودجه مواجه میکند.
برای رفع تبعیض مالیاتی و کاهش کسری بودجه دولت، باید تعاریف جدیدی از پایه های مالیاتی ایجاد کرد. تحقیقات نشان داده در ایران تنها 40 درصد فعالان در عرصه اقتصادی مالیات پرداخت می کنند و 40 درصد از اقتصاد ایران معاف از مالیات بوده و 20 درصد باقی مانده نیز به طرق مختلف اقدام به فرار مالیاتی میکنند.
ماده 9 قانون مدنی و اصل 3،19 و20 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سه بخش دولت، دستگاه قضایی و قانونگذاران را موظف به رعایت اصل برابری، عدالت، برابری و عدم تبعیض در جامعه هستند.
آنچه شاید تا به حال مورد توجه واقع نشده عدالت مالیاتی در متن قانون است که هیچ گاه به طور مستقیم به ضوابط مالیات عادلانه اشاره ای نشده است. دستگاه های اجرایی نیز مکلف به اجرای قانون هستند، هرچند به نظرشان قوانین مغایر با عدالت باشد. مودیان مالیاتی در ایران فقط حق دارند اعتراض خود را نسبت به اقدامات و تصمیمات واحدهای دولتی و ماموران در دیوان عدالت اداری مطرح کنند یا به مالیات وضع شده اعتراض کنند، ولی هرگز حق دخالت و اعمال نظر درباره قانون را ندارند. در رویه قضایی ایران هیچ مسیری برای مودیان پیش بینی نشده که با تکیه به آن درخواست ابطال قانون را به دلیل تبعیض آمیز بودن داشته باشند.
تنها جایی که در قوانین مالیاتی ایران به عدالت مالیاتی به طور مستقیم اشاره شده ماده 151 مکرر قانون مالیات مستقیم است که هیأت ویژه ای برای رسیدگی به اعتراض و شکایت مودیان نسبت به غیر عادلانه بودن مالیات قطعیت یافته پیش بینی شده است.
در موضوع ماده 251 نیز مودیان مالیاتی حق اعتراض به میزان یا نحوه وصول مالیات را به مراجع قانونی دارند.
یکی از جالب ترین مصادیق تبعیض مالیاتی در ایران میان قضات و اعضای هیأت علمی دانشگاه ها است. طبق تبصره 12 لایحه اعضای هیأت علمی دانشگاه ها از پرداخت مالیات معاف هستند ولی قضات ناچار به پرداخت مالیات هستند.
در حالی که سایر اقشار کم درآمد جامعه مانند معلمان، کارمندان، کارگران و غیره موظف به پرداخت مالیات 25 درصدی هستند.
ساز وکار دریافت مالیات در ایران به گونه ای است که از دهکهای پایین جامعه مالیات بیشتری دریافت می شود و اقشار پردرآمد با استفاده از ضعف های موجود در زیر ساخت های قانونی از پرداخت مالیات شانه خالی می کنند. به طور مثال کارمندان دولت مانند معلمان و غیره قبل از دریافت حقوق، مالیات وضع شده را باید پرداخت کنند در حالی که اقشار پردرآمدی مانند پزشکان، طلافروشان، آهن فروشان و غیره با وجود درآمد بالای سالانه با عدم ارائه اطلاعات صحیح به طریق مختلف فرار مالیاتی دارند.
در حال حاضر مطابق قانون مالیات مستقیم اخذ مالیات از مشاغل مختلف به صورت پلکانی انجام می شود تا قشری که درامد بیشتری دارند مالیات بیشتری پرداخت کنند. در گام اول رفع تبعیض مالیاتی دولت تلاش میکند از اقشار ثروتمند جامعه مالیات بیشتری بگیرد.
قدم بعد دولت برای رفع تبعیض مالیاتی درباب توزیع عدالت اجتماعی است. دولت تلاش میکند مالیات اخذ شده از مردم را با نسبتی معقول در جامعه صرف خدمت رسانی به مناطق محروم کند. دولت با ایجاد امکانات رفاهی در مناطق محروم سعی در خدمت رسانی بیشتر به آنها دارد. به طور مثال میتوان با اخذ مالیات از پزشکان در مناطق محروم مانند سیستان و بلوچستان اقدام به ساخت بیمارستان کرد.
به طور مثال سازمان امور مالیاتی هنوز موفق به اخذ مالیات از پزشکان نشده و این قشر از جامعه با استفاده از راهکار مختلفی نظیر عدم استفاده از کارتخوان اقدام به فرار مالیاتی می کنند.
تنها راه پیشگیری از تبعیض مالیاتی در ایران، جلوگیری از فرارهای مالیاتی اقشار پر درآمد جامعه و اصلاح قوانین مربوط به معافیت های مالیاتی است. تحقیقات نشان داده که رقم معافیت ها و فرار های مالیاتی در کشور 150 هزار میلیارد تومان است که در صورت دریافت توسط دولت یک منبع درآمد پایدار برای تامین بودجه دولت به حساب می آید.
موسسه مالیات ها شما را به خواندن مقاله قانون مالیات از خودروهای لوکس دعوت می نماید.